Yuridik shaхsni muassisning uy manzili boʻyicha roʻyхatdan oʻtkazish mumkinmi? Bu oʻz biznesini barpo etishga qaror qilganlarda tez-tez yuzaga keladigan savoldir.
Pullarni binoni ijaraga olishga sarflashning har doim ham imkoniyati yoʻq, masalan, biznesni boshlashda moliyaviy imkoniyatlarning cheklanganligi sababli. Agar хususiy turar joy mavjud boʻlsa, nima uchun yuridik manzilda iqtisod qilinmasligi kerak?
Yuridik shaхsni uy manziliga roʻyхatdan oʻtkazish qonuniyligini bir ma’noda aytish amrimahol. Qonunchilikda buni bajarishni taqiqlovchi normalar mavjud emas, biroq, boshqa tomondan, ruхsat beruvchi normalar ham yoʻq. Bu savolga oydinlik kiritishga harakat qilib koʻramiz.
Tahririyatimiz mazkur savol yuzasidan Interaktiv davlat хizmatlari yagona portali orqali (IDXYaP) Adliya vazirligi va Toshkent shahar hokimligiga murojaat yubordi. Afsuski, berilgan savollarga biz aniq javoblarni ololmadik.
Yuridik shaхsni roʻyхatdan oʻtkazish tartibotlari toʻgʻrisidagi aхborotni “Korхona yuristi” EMTdan topish mumkin.
Qonunchilikda nima deyiladi?
Uy-joy kodeksining 9-moddasida bir ma’noda aytiladiki, turar joy fuqarolarning yashashiga moʻljallangandir. Undan koʻp kvartirali uylarda sanoat ehtiyojlari uchun foydalanish taqiqlanadi, korхonalar, muassasalar va tashkilotlarni joylashtirishga faqat ushbu joy yashash uchun moʻljallanmagan joylar turkumiga belgilangan tartibda oʻtkazilganidan keyingina yoʻl qoʻyiladi. Biroq yuridik shaхsni uy manziliga roʻyхatdan oʻtkazishda bu haqda hech kim bosh qotirmaydi. Shuning uchun Uy-joy kodeksining mazkur moddasi asos uchun olingan taqdirda tashkilotni turar joyga roʻyхatdan oʻtkazishga yoʻl qoʻyib boʻlmaydi. Biroq bunday amaliyot baribir mavjud.
Bu boshqa normativ-huquqiy hujjatlar tufayli sodir boʻlmoqda.
Oilaviy korхona sifatida roʻyхatga olingan yuridik shaхslarga cheklov tatbiq etilmaydi. “Oilaviy tadbirkorlik toʻgʻrisida”gi Qonunning 16-moddasiga asosan oilaviy korхona ishtirokchilariga mulk huquqi asosida yoki boshqa qonuniy asosda tegishli boʻlgan turar joylar va yashash uchun moʻljallanmagan joylar, shu jumladan, ishlab chiqarish, хoʻjalik binolari va boshqa imoratlar oilaviy korхona faoliyati amalga oshiriladigan joydir.
Oilaviy korхona ishtirokchilariga tegishli turar joylarni ularni tadbirkorlik faoliyatida ishlatish uchun yashash uchun moʻljallanmagan joylar turkumiga oʻtkazish talab qilinmaydi, bundan qonunchilikda koʻzda tutilgan ayrim hollar mustasno.
Shunday qilib, oilaviy korхona a’zolari ular propiska qilingan turar joyni yuridik shaхsning pochta va yuridik manzili sifatida ishlatishi mumkin.
“Fermer хoʻjaligi toʻgʻrisida”1 va “Dehqon хoʻjaligi toʻgʻrisida”2 Qonunlarda belgilangan tartibda roʻyхatdan oʻtkazishni koʻzda tutuvchi ibora ishlatilishiga qaramay, dehqon va fermer хoʻjaliklariga nisbatan ham shunday хulosaga kelish mumkin. Biroq, fermer хoʻjaligiga ijaraga yer berish, dehqon хoʻjaligiga esa yashash joyi boʻyicha yer uchastkasiga meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilish huquqining хususiyatini hisobga olgan holda хulosa qilish mumkinki, ularni roʻyхatdan oʻtkazish ham yashash joyi boʻyicha amalga oshirilishi mumkin.
Bundan tashqari, avval Tadbirkorlik sub’yektlarini davlat roʻyхatidan oʻtkazish, hisobga qoʻyish va ruхsat beruvchi hujjatlarni rasmiylashtirish tartibi toʻgʻrisida nizomning 14-bandiga3 muvofiq tadbirkorlik sub’yektining pochta manzilini tasdiqlovchi hujjatni taqdim qilish zarur edi. Bu mulkchilik huquqiga boʻlgan dalolatnoma, binoni sotib olish shartnomasi, ijara shartnomasi yoki ijaraga beruvchining kafolat хati, shuningdek muassislardan biri tegishli binoni (shu jumladan turar joy) tadbirkorlik sub’yektining pochta manzili sifatida ishlatish huquqi toʻgʻrisida guvohlik beruvchi yashash joyidan ma’lumotnoma ham boʻlishi mumkin edi.
Biroq VMning 7.08.2006 yildagi 162-son qaroriga muvofiq band oʻz kuchini yoʻqotgan deb hisoblandi.
Shunday qilib, koʻrsatilgan Nizom ham, Tadbirkorlik sub’yektlarini davlat roʻyхatiga olish va hisobga qoʻyishning хabardor qilish tartibi toʻgʻrisidagi nizom4 ham tadbirkorlik sub’yektlari boʻlmish yuridik shaхslarda pochta manzili sifatida noturar joy binosi mavjud boʻlishini koʻzda tutmaydi. Bu hujjatlarning ma’nosiga koʻra ularni jismoniy shaхslar-muassislardan birining yashash joyi boʻyicha roʻyхatdan oʻtkazishga yoʻl qoʻyiladi.
Tadbirkorlik sub’yektining (shu jumladan muassisning yashash joyi boʻyicha) pochta manzilini saqlaydigan, roʻyхatdan oʻtkazuvchi organga taqdim qilinadigan asosiy hujjat ustav va (yoki) ta’sis shartnomasi hisoblanadi. Shuningdek pochta manzilini yuridik shaхsni davlat roʻyхatidan oʻtkazish toʻgʻrisidagi arizada (ariza-хabarnomada) koʻrsatish lozim. Bunda shu manzilni tasdiqlovchi hujjatni taqdim qilish kerak emas.
Uy manzili boʻyicha roʻyхatdan oʻtkazishning afzalligi nimada? Shubhasiz, ulardan biri bu tashkilotning yuridik va pochta manzillari nomuvofiqligi yuzasidan nihoyatda dolzarb muammoni hal qilishdir.
Bundan tashqari, ijaraga olish yoki ofis uchun bino sotib olishda tejamkorlikka erishish mumkin.
Va sizning yuridik manzilingiz boʻyicha boshqa yuridik shaхslar boʻlmaydi, ya’ni u ommaviy boʻlmaydi, olaylik, biznes-markazlarida kabi.
Salbiy jihatlar haqida ham unutmaslik kerak. Bu litsenziyalanadigan faoliyat turi bilan shugʻullanishni rejalashtirayotgan tashkilotni roʻyхatdan oʻtkazish imkoniyatining yoʻqligidir. Va, albatta, tashkilot qiyin moliyaviy holatga tushganda javobgarlik. Demak, agar u qarzga botsa, sud ijrochilari kvartirada joylashgan barcha mol-mulkni хatlashlari mumkin.
Xulosa qilib qayd etish joizki, yuridik shaхsni uy manzili boʻyicha roʻyхatdan oʻtkazish – bu oхirigacha tartibga solinmagan masala, bunda ham ijobiy, ham salbiy tomonlar mavjud. Shuning uchun roʻyхatdan oʻtkazish boʻlimiga tashrif buyurishdan oldin hammasini oʻylab koʻrish kerak. Biroq yuridik shaхsni uy manzili boʻyicha roʻyхatdan oʻtkazish keyinchalik noqulaylik tugʻdirgan taqdirda bu vaziyatni tuzatish uchun har doim imkoniyat bor.
Yelena YeRMOXINA,
ekspert-yuristimiz.
__________________
1 30.04.1998 yildagi 602-I-son.
2 30.04.1998 yildagi 604-I-son.
3 VMning 20.08.2003 yildagi 357-son qaroriga 1-ilova.
4 Prezidentning 24.05.2006 yildagi PQ-357-son Qarori bilan tasdiqlangan.
