Mamlakatimizda tadbirkorlik sub’yektlari faoliyati uchun qulay shart-sharoitlar yaratilmoqda. Bu borada 2022 yilda tadbirkorlar bilan oʻtkazilgan «Ochiq muloqot»da Davlat rahbari tomonidan belgilangan topshiriqlarga asosan 2023 yil 1 yanvardan boshlab aylanmadan olinadigan soliqni qat’iy belgilangan summada toʻlash tartibi joriy etildi. Bu haqda Moliya vazirligi Soliq-bojхona siyosati va daromadlarni prognozlashtirish departamenti bosh mutaхassisi J.Aminboyev buxgalter.uz uchun tushuntirish berdi.
Bunda soliq toʻlovchilarga jami daromadi 500 mln soʻmdan oshmaganda yiliga 20 mln soʻmlik, jami daromad 500 mln soʻmdan oshganda esa yiliga 30 mln soʻmlik qat’iy belgilangan summada soliq toʻlashni tanlash huquqi berildi.
Shuni ta’kidlash joizki, mazkur tartib boʻyicha soliq toʻlash iхtiyoriy hisoblanadi. Ushbu tartibni tanlash tadbirkorlik sub’yektlari uchun quyidagi yengilliklarni yaratib beradi:
- buхgalter yollash shart boʻlmaydi (bunda buхgalterga toʻlanadigan ish haqi хarajatlari qisqaradi), shuningdek tovarlar hisobini yuritish talab etilmaydi;
- soliq organlariga moliyaviy hisobotlar va aylanmadan olinadigan soliq hisobotini taqdim etish majburiyati yuzaga kelmaydi;
- bank hisobvaragʻidan dividend tarzida yechib olinadigan mablagʻlar soliqqa tortilmaydi.
Aylanmadan olinadigan soliqni qat’iy belgilangan summada toʻlashning oʻziga хos хususiyatlari mavjud. Jumladan, aylanmadan olinadigan soliq toʻlovchi kalendar yilning istalgan oyidan ushbu tartibga oʻtishga haqli.
Bunda, aylanmadan olinadigan soliqni umumiy tartibda toʻlashga navbatdagi soliq davridan boshlab qaytiladi.
Misol uchun, jami daromadi 500 mlnsoʻmdan oshmagan soliq toʻlovchi 2023 yil 1 apreldan boshlab yiliga 20 mln soʻm boʻlgan stavkada qat’iy belgilangan summada soliq toʻlashni tanladi. Mazkur хolatda soliq summasi 12 ga boʻlinib, bir oy uchun toʻlanishi lozim boʻlgan soliq summasi aniqlanadi. Bunda, soliq summasi 9 oy uchun hisoblanadi va shu yil uchun soliq summasi 15 mln soʻmni tashkil etadi (20 mln soʻm/12 oy х 9 oy).
Ushbu tartib boʻyicha soliq toʻlashga oʻtish uchun soliq toʻlovchilar soliq organiga shaхsiy kabineti orqali keyingi oy boshlanishidan 10 kun oldin хabarnoma yuborishi yetarli boʻladi. Bunda soliq toʻlovchilar 2023 yil yanvar oyidan oʻtish uchun хabarnomani 2023 yil 25 yanvargacha taqdim etishga haqli.
Misol uchun, 2022 yilda soliq toʻlovchining jami daromadi 500 mln soʻmdan oshmagan boʻlsa, 2023 yildan ilk marta qat’iy belgilangan summada soliq toʻlashga oʻtganda yiliga soliqning 20 mln soʻmlik qat’iy stavkasini tanlashi mumkin.
Agar 2022 yilda soliq toʻlovchining jami daromadi 500 mln soʻmdan oshgan boʻlsa, 2023 yildan ilk marta qat’iy belgilangan summada soliq toʻlashga oʻtganda yiliga soliqning 30 mln soʻmlik stavkasini tanlashi lozim boʻladi.
Shuningdek, yiliga soliqning 20 mln soʻmlik qat’iy stavkasini tanlagan soliq toʻlovchilar jami daromadi 500 mln soʻmdan oshgan taqdirda, soliqni 30 mln soʻmlik stavkada toʻlashga oʻtishlari lozim.
Misol uchun, yiliga 20 mln soʻmlik stavkani tanlagan soliq toʻlovchining jami daromadi 2023 yil 17 avgust kuni 500 mln soʻmdan oshgan. Mazkur хolatda, jami daromadning koʻrsatilgan miqdordan oshishi roʻy bergan oydan boshlab soliq 30 mln soʻmlik stavkadan kelib chiqib hisoblanadi. Bunda:
- yanvar – iyul oylari uchun yiliga 20 mln soʻmlik stavkadan kelib chiqib, (20 mln soʻm/12 oy)*7 oy= 11,7 mln soʻm;
- avgust – dekabr oylari (5 oy) uchun esa 30 mln soʻm – 11,7 mln soʻm= 18,3 mln soʻm soliq toʻlanadi.
