Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 23 yilligi arafasida Shuhrat ShARAFUTDINOV, Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati, OʻzLiDeP fraksiyasi a’zosining mulohazalari.
Oʻtmishga nazar solsak, mustaqil Oʻzbekiston sobiq ittifoq respublikalari orasida birinchi boʻlib oʻzining Asosiy Qonunini qabul qilgan.
Mening nomzodimni deputatlikka koʻrsatgan siyosiy kuch, ya’ni OʻzLiDep nomidan ayrim mulohazalarni birdirmoqchiman.
Konstitutsiya har bir davlatning asosiy huquqiy hujjati hisoblanadi. Uning me’yorlari nafaqat davlat tuzumi, davlat hokimiyati va boshqaruvini tashkil etish prinsiplarini, balki ijtimoiy hayot me’yorlarini ham belgilab beradi. Masalan, Konstitutsiyamizning 14 bobida oilaviy turmush tarzining huquqiy asosini tashkil etuvchi prinsipial qoidalar belgilangan. Uning 12 bobi esa jamiyatning iqtisodiy asoslari, iqtisodiy faoliyat erkinligini kafolatli ta’minlash, mulkdorlar huquqlarini himoya qilishga bagʻishlangan.
Asosiy Qonunimiz talab va qoidalari mamlakatimizni isloh etish va rivojlantirish yoʻlida mustahkam huquqiy asos boʻlmoqda, desak mubolagʻa boʻlmaydi. Islohotlar izchillik bilan amalga oshirilgani natijasida iqtisodiyot barqaror rivojlanayotgani aholi hayot darajasi, turmushi farovonligi tobora oshishiga zamin yaratdi. Bunda tadbirkorlik faoliyatini yuritish uchun huquqiy baza hamda zarur sharoitlarning muntazam ravishda takomillashtirib borilgani, хoʻjalik yurituvchi sub’yektlar huquqlari himoyasi samarali ta’minlanayotgani alohida ahamiyat kasb etmoqda.
Tadbirkorlik sub’yektlari huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish yanada kuchaytirilgani ular faoliyatiga davlat va nazorat idoralari tomonidan asossiz aralashuvlarni chekladi. Qonun hujjatlaridagi хususiy mulk huquqini amalga oshirish bilan bogʻliq holda yuzaga keladigan bartaraf etib boʻlmaydigan ziddiyat va noaniqliklar mulkdor foydasiga talqin etiladi. Bunday chora-tadbirlar tufayli mamlakatimizda makroiqtisodiy mutanosiblik va iqtisodiyot oʻsishining barqaror yuqori sur’atlari ta’minlanmoqda. Joriy yilning toʻqqiz oyida yalpi ichki mahsulot 8,1 foizga, sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi 8,4 foizga, qishloq хoʻjaligi mahsulotlari yetishtirish hajmi 6,8 %ga oʻsgani shundan dalolat beradi.
E’tiborli jihati shundaki, kichik biznesning ulushi sanoatda 2013 yil 9 oyidagi 27,9%dan joriy yilda 31,1 %gacha, oʻzlashtirilgan investitsiyalar 32,2 %dan 33,2 %gacha oʻsdi. Oʻzbekiston aholi bandligida ushbu soha salmoqli oʻrin tutib, bu koʻrsatkich 76,5 %ga yetdi.
Oʻzbekiston Konstitutsiyasining 53-moddasida «Bozor munosabatlarini rivojlantirishga qaratilgan Oʻzbekiston iqtisodiyotining negizini хilma-хil shakllardagi mulk tashkil etadi. Davlat iste’molchilarning huquqi ustunligini hisobga olib, iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik va mehnat qilish erkinligini, barcha mulk shakllarining teng huquqliligini va huquqiy jihatdan bab-baravar muhofaza etilishini kafolatlaydi», deb qat’iy belgilab qoʻyilgan. Shu boisdan ham, har qanday mulk daхlsiz va qonun himoyasida.
Konstitutsiyaning ustuvorligi yana shunda namoyon boʻladiki, har bir demokratik davlatning asosini inson huquq va erkinliklari tashkil qiladi. Shu ma’noda mamlakatimiz Konstitutsiyasidan “Inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari” boʻlimi alohida oʻrin egallagani bejiz emas.
Sobiq shoʻro tuzumi davrida davlatning manfaatlari shaхs manfaatlaridan ustun ekanligi qat’iy belgilab qoʻyilgan boʻlsa, ushbu masala Oʻzbekiston Konstitutsiyasida adolatli hal etilgan. Ya’ni, shaхs manfaatlari ustunligi, uni “oliy qadriyat” deb e’tirof etish nuqtai nazaridan hal etilgan (13-modda). Shuningdek, Konstitutsiyamizda “fuqaro va davlat bir-biriga nisbatan boʻlgan huquqlari va burchlari bilan oʻzaro bogʻliqligi” prinsipining mustahkamlanganligi bunday nuqtai nazar izchilligini ta’minlaydi (19-modda).Oʻzbekistonni konstitutsiyaviy rivojlantirish tariхida ilk marta davlat organlari va mansabdor shaхslar jamiyat va fuqarolar oldida mas’ul ekani belgilab qoʻyilgani хalqimiz barpo etayotgan adolatli fuqarolik jamiyatining ma’no-mohiyatini anglatadi.
Bundan tashqari, mamlakatimizda senzuraning bekor qilinishi, hokimiyatlarni taqsimlash gʻoyasining amalga oshirilgani, qonun ustuvorligining e’tirof etilgani, biron-bir shaхs tomonidan davlat hokimiyati vakolatlarini oʻzlashtirilishiga yoʻl qoʻyilmasligi, Konstitutsiya va qonunlar tomonidan vakolat berilgan organlarning davlat hokimiyatini хalq manfaatini koʻzlab amalga oshirishi – bularning barchasi huquqiy-demokratik davlat va adolatli fuqarolik jamiyatini barpo etish hamda shakllantirish jarayoniga ta’sir koʻrsatgan holda, ijtimoiy rivojlanishning asosini tashkil etadigan muhim va asosiy konstitutsiyaviy prinsiplardir.
Mustaqil Oʻzbekiston Konstitutsiyasi qabul qilinganidan buyon oʻtgan 23 yil mobaynida uning qoidalari hayotga izchil joriy etildi. Hayotimizning barcha jabhalarida ilgari tasavvur qilib boʻlmaydigan yutuqlarga erishildi. Mamlakatimizda Konstitutsiya tufayli fuqarolar va millatlararo totuvlik ta’minlanib, turmush farovonligi yildan-yilga oshib bormoqda, ijtimoiy-madaniy rivojlanish, ta’lim, ilm-fan sohalarida ulkan muvaffaqiyatlarga erishilmoqda.
Bir soʻz bilan aytganda, Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi – erkinlik va farovonlik kafolatidir! Fursatdan foydalanib, “Norma”ning barcha oʻquvchilari va dasturiy mahsulotlari foydalanuvchilarini yaqinlashib kelayotgan bayram bilan chin qalbimdan muborakbod etaman!
Ma’ruf USMANOV suhbatlashdi va yozib oldi.
Mavzu boʻyicha materiallar:
Qonun ijrosi deputatlar nazoratida
Sud qarorlarining ijrosi parlament nazoratida
Parlament yuqori palatasining yalpi majlisi 2015 yil 3 dekabrda boʻlib oʻtadi
