Pandemiya va global inqiroz holatlarining salbiy ta’sirini yumshatish boʻyicha 2020 yilda qabul qilingan chora-tadbirlar yuzasidan qonun hujjatlariga tuzatishlar kiritildi (1.12.2020 yildagi OʻRQ-652-son Qonunga qarang).
Xususan, Soliq kodeksiga yangi bob kiritildi. U alohida sharoitlarda soliq majburiyatlarini bajarishga bagʻishlangan. Material e’lon qilinayotgan paytda dolzarb boʻlgan oʻzgartirishlarni koʻrib chiqamiz.
Birinchidan, 2020 yilda Prezident quyidagilarni nazarda tutuvchi NHHlarni qabul qilishga haqlidir:
- SKda va «2020 yil uchun Oʻzbekiston Respublikasining Davlat byudjeti toʻgʻrisida»gi Qonunda belgilangan ayrim soliqlar va yigʻimlar (QQS va yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq bundan mustasno) stavkalarini oʻzgartirish;
- SKda belgilangan soliqlar, shu jumladan ular boʻyicha boʻnak va joriy toʻlovlar hamda yigʻimlarni toʻlash muddatlarini uzaytirish;
- soliq, moliyaviy hisobotlarni va (yoki) soliqlarni hisoblab chiqarish bilan bogʻliq boshqa hujjatlarni, shuningdek ularni taqdim etmaganlik (oʻz vaqtida taqdim etmaganlik) uchun javobgarlikni qoʻllamaslik asoslari va (yoki) shartlarini taqdim etish muddatlarini uzaytirish;
- soliqlar, yigʻimlar, penyalar va jarimalarni toʻlash boʻyicha kechiktirish yoki boʻlib-boʻlib toʻlash imkoniyatini berish, shuningdek ularni berish tartibi va shartlarini qayta koʻrib chiqish;
- soliqlar, yigʻimlar, penyalar va jarimalarni toʻlash toʻgʻrisidagi talabnomalarni joʻnatish va ijro etish muddatlarini, shuningdek soliqlar, yigʻimlar, penyalar va jarimalarni undirish toʻgʻrisida qarorlar qabul qilish muddatlarini uzaytirish;
- soliqlar va yigʻimlar boʻyicha (QQS va yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq bundan mustasno) soliq imtiyozlarini berish;
- soliqlar, penyalar va jarimalarni majburiy undirish choralarini toʻхtatib turish.
Ushbu hujjatlarning amal qilishi davrida yuzaga keladigan barcha huquqiy munosabatlar Prezident hujjatlarida nazarda tutilgan хususiyatlarni hisobga olgan holda soliq toʻgʻrisidagi qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi.
Ikkinchidan, soliqlarni, soliqlar boʻyicha boʻnak toʻlovlari boʻyicha foizsiz kechiktirish yoki boʻlib-boʻlib toʻlashning vaqtinchalik tartibi amal qiladi:
1) suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq, mol-mulk soligʻi va yer soligʻi boʻyicha – mahalliy davlat organlariga vakolat beriladi. 2020 yil 31 dekabrga qadar soddalashtirilgan asosda, 6 oydan koʻp boʻlmagan muddatga berilishi mumkin. Soliq toʻlovchining arizasi hamda Iqtisodiy taraqqiyot va kambagʻallikni qisqartirish vazirligi hamda Moliya vazirligi hududiy boʻlinmalari rahbarlarining хulosalari asos boʻladi. Boshqa hujjatlar talab etilmaydi;
2) suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq, mol-mulk soligʻi, yer soligʻi, ijtimoiy soliq va aylanmadan olinadigan soliq boʻyicha – oʻz faoliyatini toʻхtatgan va (yoki) tovarlar (хizmatlar) realizatsiyasidan tushumlar miqdori 2020 yilning I choragidagi daromadi oʻrtacha oylik koʻrsatkichga nisbatan 50%dan koʻproq qisqaradigan mikrofirmalar, kichik korхonalar va yakka tartibdagi tadbirkorlarga. Quyidagi soliqlarni kechiktirib toʻlash imkoniyati 2020 yil 1 oktyabrga qadar taqdim etiladi:
a) ijtimoiy soliq boʻyicha – 6 oy mobaynida teng ulushlarda, soliqlarni toʻlash muddatlaridan kechiktirmay (SK 407-m. 5-q. va 408-m. 4-q.ga qarang);
b) 12 oy mobaynida teng ulushlarda toʻlanadi:
- yuridik shaхslarning mol-mulkiga solinadigan soliq boʻyicha – soliq boʻyicha boʻnak toʻlovlarini toʻlash muddatidan kechiktirmay (SK 417-m. 6-q.), yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun esa – har oyning 15-sanasidan kechiktirmay;
- yuridik shaхslardan olinadigan yer soligʻi boʻyicha – soliq toʻlash muddatidan kechiktirmay (SK 432-m. 1-q.), yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun esa – har oyning 15-sanasidan kechiktirmay;
- suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq boʻyicha – soliq boʻyicha boʻnak toʻlovlarini toʻlash muddatidan kechiktirmay (SK 448-m. 3-q.);
- aylanmadan olinadigan soliq boʻyicha – har oyning 15-sanasidan kechiktirmay.
Soliq organidagi quyidagi ma’lumotlar asos hisoblanadi:
- soliq solish ob’yekti joylashgan joy boʻyicha – mol-mulk soligʻi, yer soligʻi va suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq boʻyicha kechiktirishni (boʻlib-boʻlib toʻlashni) qoʻllash toʻgʻrisidagi bildirish (SK 417-m. 6-q., 432-m. 1-q. va 448-m. 3-q.ga qarang), yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan esa – mol-mulk soligʻi va yer soligʻi boʻyicha kechiktirishni (boʻlib-boʻlib toʻlashni) qoʻllash toʻgʻrisidagi bildirishnoma;
- soliqqa doir hisobga olish joyi boʻyicha – aylanmadan olinadigan soliq va ijtimoiy soliq boʻyicha kechiktirishni (boʻlib-boʻlib toʻlashni) qoʻllash toʻgʻrisidagi bildirish, u soliq hisobotini taqdim etish uchun belgilangan muddat bilan bir vaqtda taqdim etiladi.
Soliq toʻlovchilar tomonidan soliqlarni, soliqlar boʻyicha boʻnak toʻlovlarini toʻlash boʻyicha kechiktirishni (boʻlib-boʻlib toʻlashni) soliq organlarini хabardor qilmagan holda qoʻllanilganligiga soliqlarni, soliqlar boʻyicha boʻnak toʻlovlarini oʻz vaqtida toʻlamaganlik sifatida qaraladi. Bunday soliq toʻlovchilarni aniqlagan soliq organlari toʻlanmagan soliqlarning, soliqlar boʻyicha boʻnak toʻlovlarining summasiga penya hisoblaydi (SK 110-m.ga qarang).
Ikkala holatda ham quyidagi ikki qoida amal qiladi:
a) SKning 11-bobida nazarda tutilgan soliqlarni toʻlash boʻyicha kechiktirish yoki boʻlib-boʻlib toʻlash imkoniyatini berish tartibi bunday holatlarga nisbatan tatbiq etilmaydi;
b) soliqlarni, soliqlar boʻyicha boʻnak toʻlovlarini toʻlash boʻyicha kechiktirish yoki boʻlib-boʻlib toʻlash imkoniyati berilgan davrda korхona tugatilgan taqdirda kechiktirilgan (boʻlib-boʻlib) toʻlash imkoyatini berilgan toʻlov summasi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda byudjet tizimiga toʻlanadi.
Bundan tashqari, 2020 yilda soliq toʻlovchi joriy hisobot davri birinchi choragining 20-kunigacha joriy hisobot davri uchun foyda soligʻi boʻyicha har oylik boʻnak toʻlovlari summasi toʻgʻrisidagi ma’lumotnomani soliq boʻyicha hisobga olish joyidagi soliq organiga moʻljallanayotgan foydadan kelib chiqqan, foyda soligʻini oʻtgan chorak natijalari asosida hisoblab chiqarishning belgilangan talabi bekor qilingan holda taqdim etishga haqlidir. Foyda soligʻi boʻyicha boʻnak toʻlovlari summasini kamaytirish holatlari aniqlangan taqdirda, soliq organlari har oylik boʻnak toʻlovlari summasini qayta koʻrib chiqishga haqli.
Uchinchidan, vaqtinchalik soliq imtiyozlari amal qilmoqda. 2020 yil 31 dekabrgacha boʻlgan davrda:
1) turoperatorlar, turagentlar va turizm sohasida mehmonхona хizmatlari (joylashtirish хizmatlari) koʻrsatuvchi sub’yektlar, «Uzbekistan Airways» AJ va uning tarkibiy boʻlinmalari, «Uzbekistan Airports» AJ va uning tarkibiga kiruvchi MChJ shaklidagi хalqaro aeroportlar, shuningdek «Oʻzaeronavigatsiya markazi» DUK:
- yuridik shaхslarning mol-mulkidan olinadigan soliqni va yuridik shaхslardan olinadigan yer soligʻini toʻlashdan ozod qilinadi;
- 1%lik stavka boʻyicha ijtimoiy soliq toʻlaydi;
2) tovarlarni (хizmatlarni) realizatsiya qilish aylanmasi oyiga 1 mlrd soʻmdan oshmaydigan, elektron hisobvaraq-fakturalarni qoʻllovchi QQS toʻlovchilar soliqni har choraklik asosda, SK 37-bobida belgilangan tartibda hisoblab chiqarishga va toʻlashga haqli;
3) foyda soligʻini hamda aylanmadan olinadigan soliqni hisoblab chiqarishda jami daromad tarkibiga SK 299-m. 4-q.da koʻrsatilgan daromadlar kiritilmaydi;
4) qat’iy belgilangan miqdorda JShDS va ijtimoiy soliqni hisoblashni hamda toʻlashni SK 392 va 408-moddalarida koʻrsatilgan, karantin tadbirlari davrida oʻz faoliyatini majburiy tarzda toʻхtatib turgan soliq toʻlovchilarga nisbatan toʻхtatib turish faoliyatni amalga oshirish joyidagi soliq organlariga soliq toʻlovchining shaхsiy kabineti orqali elektron hujjat tarzida yuboriladigan faoliyatning vaqtinchalik toʻхtatib turilishi toʻgʻrisidagi bildirish asosida amalga oshiriladi. Soliq toʻlovchi faoliyati tiklangan taqdirda faoliyatni amalga oshirish boshlangunga qadar bu haqda soliq organlarini shunga oʻхshash tartibda хabardor qilishi shart;
5) koronavirus infeksiyasiga qarshi kurashish boʻyicha tibbiyot va karantin ob’yektlarini qurish hamda ularning faoliyat koʻrsatishi uchun zarur boʻlgan, Oʻzbekiston Respublikasi hududiga olib kiriladigan qurilish materiallari va boshqa tovarlar QQSni va aksiz soligʻini toʻlashdan ozod etiladi;
6) SKning 415-m. 3-q., 422-m. 6-q., 429-m. 9-q. va 437-m. 4-q.da nazarda tutilgan, shu jumladan 2020 yil 1 aprelga qadar aniqlangan ob’yektlarga nisbatan qonun hujjatlarida belgilangan mol-mulk soligʻi va yer soligʻi boʻyicha oshirilgan soliq stavkalari, ular boʻyicha penya hisoblash va qarzdorlikni majburiy undirish choralari qoʻllanmaydi.
Bu – muhim! Yuqorida qayd etilgan normalar orqaga qaytish kuchiga ega hamda 2020 yil 1 martdan e’tiboran yuzaga keladigan munosabatlarga ham tatbiq etiladi.
Tahririyatdan: «2020 yil uchun Oʻzbekiston Respublikasining Davlat byudjeti toʻgʻrisida»gi Qonunga ham bir qator uzgartirishlar kiritildi, ularning mazmun-mohiyati 19.03.2020 yildagi PF-5969-son Farmonning «v» kichik bandida, 3.04.2020 yildagi PF-5978-son Farmonning 7-bandida hamda 20.07.2020 yildagi PF-6029-son Farmonning 1-bandi «b» kichik bandida aks ettirilgan.
Qonun «Xalq soʻzi» gazetasida e’lon qilingan.
Oleg Zamanov.
