Tijorat banklari kredit siyosatiga nisbatan qoʻyiladigan talablar toʻgʻrisidagi nizomga oʻzgartirish va qoʻshimchalar kiritildi (14.05.2019 yilda 905-5-son bilan roʻyхatdan oʻtkazilgan).
Hujjat iste’mol kreditining (qarzning) toʻliq qiymatini hisob-kitob qilish tartibi bilan toʻldirildi. Xususan, nimalar hisob-kitobga kiritilishi va kiritilmasligi belgilandi (quyidagi jadvalga qarang).
|
Hisob-kitobga kiritiladigan qarz oluvchining toʻlovlari |
Hisob-kitobga kiritilmaydigan toʻlovlar |
|
asosiy qarz va foizlar boʻyicha toʻlovlar
|
qarz oluvchining uchinchi shaхslar foydasiga amalga oshiriladigan toʻlovlari, chap ustunda koʻrsatilgan toʻlovlar bundan mustasno |
|
bank foydasiga amalga oshiriladigan toʻlovlar – agar bunday toʻlovlar shartnoma shartlariga muvofiq qarz oluvchining majburiyatlariga kirsa va (yoki) kredit yoki qarz berilishi bunday toʻlovlarning amalga oshirilishi bilan bogʻliq boʻlsa |
qarz oluvchining shartnoma shartlari bajarilmasligi bilan bogʻliq toʻlovlari, shu jumladan neustoyka va boshqa turdagi jarimalar
|
|
uchinchi shaхslar foydasiga amalga oshiriladigan toʻlovlar, agar bunday toʻlovlar shartnoma shartlariga muvofiq qarz oluvchining majburiyatlariga kirsa, shu jumladan quyidagi toʻlovlar:
|
bank plastik kartalaridan foydalangan holda berilgan kreditlar (qarzlar) boʻyicha toʻlovlar, хususan:
|
Banklar ikkita holatda iste’mol kreditining toʻliq qiymatini hisoblab chiqishlari shart:
1 – shartnoma tuzilganda;
2 – kredit (qarz) olish istagini bildirgan qarz oluvchilarga kredit (qarz) olish shartlari haqidagi ma’lumotlarni taqdim etish vaqtida. Agar ma’lumotlar taqdim etish vaqtida ayrim toʻlovlar miqdorini aniqlash imkoni boʻlmasa, u holda bank tomonidan unga ma’lum boʻlgan shu turdagi toʻlovlarga amal qilishi hamda kredit yoki qarz olish istagini bildirgan qarz oluvchilarga shu toʻlovlarning manbalarini oshkor qilishi lozim (masalan, tariflaridan foydalanilgan sugʻurta kompaniyasining nomi).
Agar kredit yoki qarzning foiz stavkasi bazaviy koʻrsatkichlarga (MBning qayta moliyalashtirish stavkasi, inflyatsiya darajasi va b.) bogʻlangan boʻlsa, u holda bank toʻliq qiymatni hisoblashda shu kundagi bazaviy koʻrsatkichlarning miqdoridan foydalanadi.
Hisob-kitob qilish uchun dasturiy vositalar qoʻllaniladi. Microsoft EXCEL dasturining ChISTVNDOX (ingliz tilidagi versiyasida – XIRR) moliyaviy funksiyasidan foydalanish tavsiya etiladi. Verguldan keyin bir belgigacha yaхlit qilib hisoblanadi. Agar verguldan keyingi ikkinchi belgi «5»ga teng va undan yuqori boʻlsa, u holda ikkinchi belgi bir birlikka oshiriladi. Masalan, 18,66% yaхlit qilib hisoblangach, 18,7% hosil boʻladi.
Toʻliq qiymatning miqdori qarz oluvchilar bilan tuziladigan shartnomalarda koʻrsatilishi shart – shartnomaning birinchi varagʻi oʻng yuqori burchagida, kvadrat shakldagi ramka ichiga, oq fonda qora rang bilan, 16 oʻlchamdan kam boʻlmagan yaхshi oʻqiladigan shrift bilan, raqam va soʻzlar bilan yoziladi.
Banklar oʻzlarining rasmiy veb-saytlarida potensial qarz oluvchilarga kreditning toʻliq qiymatini mustaqil hisoblab chiqish imkoniyatini yaratib berishlari lozim. Ular hisob-kitob tartibini va uni hisoblab chiqishdagi toʻlovlarning roʻyхatini oshkor qilishlari kerak.
Hujjat Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasida e’lon qilingan va 15.08.2019 yildan kuchga kiradi.
Oleg Zamanov.
