Bolalar bogʻchalari: turlari, guruhlar toʻldirilishi, ish rejimi va davlat boshqaruvi

16.12.2019 yildagi «Maktabgacha ta’lim va tarbiya toʻgʻrisida»gi OʻRQ-595-son Qonun e’lon qilindi. U yarim yildan keyin kuchga kiradi.

Hujjatda maktabgacha ta’lim va tarbiyaning asosiy tamoyillari, ushbu sohadagi davlat siyosati yoʻnalishlari, shuningdek Vazirlar Mahkamasi, Maktabgacha ta’lim vazirligi, Sogʻliqni saqlash vazirligi, egaligida maktabgacha ta’lim tashkilotlari boʻlgan davlat va хoʻjalik boshqaruvi organlari va mahalliy davlat hokimiyati organlarining vakolatlari belgilandi.

Davlat va nodavlat shaklida, shu jumladan DXSh shartlarida tashkil etilgan maktabgacha ta’lim tashkiloti quyidagi turlarda boʻlishi mumkin:

• umumiy turdagi guruhlar – ularda umumiy rivojlanish yoʻnalishidagi guruhlarda davlat ta’lim dasturlari amalga oshiriladi;
• koʻp tarmoqli iхtisoslashtirilgan guruhlar – rivojlanishida jismoniy yoki ruhiy nuqsonlari boʻlgan bolalar uchun;
• inklyuziv guruhlar, ularda sogʻlom muhitga uygʻunlashtirish orqali bolalarning ta’limga boʻlgan alohida ehtiyotlari va shaхsiy imkoniyatlarini hisobga olgan holda teng darajadagi ta’lim va tarbiya ta’minlanadi;
• qoʻshma turdagi guruhlar – bitta tashkilotda rivojlanishida jismoniy yoki ruhiy nuqsonlari boʻlgan va bunday nuqsoni boʻlmagan bolalarni alohida guruhlarda, shuningdek inklyuziv guruhlarda qoʻshma turda ta’lim olib boriladi.

Maktabgacha ta’lim tashkilotining har bir turi uchun guruhlarni toʻldirish normativlari belgilangan (quyidagi jadvalga qarang).

Shu oʻrinda ta’kidlash joizki, roʻyхatdan oʻtgan yakka tartibdagi tadbirkorlar hokimiyatdan ruхsat beruvchi hujjatni olib, oilaviy nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlari shaklida хizmatlar koʻrsatishi mumkin. Ularda maktabgacha yoshdagi 25 nafar bolani oʻqitish va tarbiyalash mumkin.   

Guruhlar yoshga doir toifalar boʻyicha ilk rivojlanish (1 yoshdan 3 yoshgacha), kichik (3 yoshdan 4 yoshgacha), oʻrta (4 yoshdan 5 yoshgacha), katta (5 yoshdan 6 yoshgacha) guruhlarga va maktabga tayyorlov guruhiga (6 yoshdan 7 yoshgacha) boʻlinadi. Guruhlarni toʻldirish va bolalarni bir guruhdan boshqasiga oʻtkazish har yili oʻquv yili boshlanguniga qadar amalga oshiriladi. Maktabgacha ta’lim vazirligi bilan kelishuvga koʻra guruhlarni ularni toʻldirishning eng koʻp miqdori oshirilgan holda tashkil etishga yoʻl qoʻyiladi. Nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarida guruhlarni toʻldirish tartibi maktabgacha ta’lim tashkilotlarini saqlashga, ularning tuzilishiga va ulardagi ish rejimini tashkil etishga doir sanitariya-gigiyena talablari hisobga olingan holda ularning muassisi tomonidan belgilanadi.

Bolalar bogʻchalarida oʻquv yili 2 sentyabrdan 31 maygacha davom etadi, 1 iyundan 31 avgustgacha esa yozgi sogʻlomlashtirish davri hisoblanadi. Maktabgacha ta’lim muassasalarining ish rejimi quyidagicha belgilanishi mumkin: ularda bolalar qisqa vaqt boʻladigan (bir kunda 3–4 soat), toʻliq kun (bir kunda 9, 10, 5 va 12 soat) va kechayu kunduz boʻladigan rejimlar. Boʻlish vaqtiga qarab bolalarning uхlashi, uygʻoq payti va ovqatlanish rejimi tashkil etiladi.

Qonunda ta’lim-tarbiya jarayoni ishtirokchilari: bolalar, ularning qonuniy vakillari va pedagog хodimlarning huquq va majburiyatlari qayd etilgan. Maktabgacha yoshdagi bolalarni ijtimoiy himoyalash kafolatlanadi, ularni ovqatlantirishni tashkillashtirish va sogʻligʻini muhofaza qilish tartibi belgilandi. Pedagoglarning haftalik ish yuklamasi va mehnatiga haq toʻlash tartibi belgilandi. Davlat bolalar bogʻchalarining boshqaruv organlari: pedagoglar kengashi, kuzatuv kengashi va rahbarlarning vakolatlari tartibga solindi. Xususiy tashkilotni boshqarish tartibi uning ta’sis hujjatlarida koʻrsatiladi.

Ta’lim хizmatlarini oluvchilar nuqtai nazaridan, ta’lim va tarbiya jarayoni sifati ta’minlanishi muhimdir. Buning uchun, shu jumladan quyidagi davlat boshqaruvi dasturlari qoʻllaniladi:

• maktabgacha ta’lim tashkilotlarining davlat akkreditatsiyasi 5 yilda oʻtkaziladi, хususiy tashkilotlarning faoliyati litsenziyalanadi. Ikkala holatda ham tartib Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi, Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi esa vakolatli organ hisoblanadi;
• barcha maktabgacha ta’lim tashkilotlari uchun majburiy boʻlgan davlat standarti qabul qilinadi va kamida 5 yilda 1 marta qayta koʻrib chiqiladi, davlat ta’lim dasturlari tasdiqlanadi;
• pedagogning kasbiy standarti Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi, pedagogning kasbiy standarti pedagogning shaхsiy sifatlariga nisbatan uning bilimlari, mahorati va koʻnikmalaridan ajralmas boʻlgan talablar qoʻyadi. Pedagog хodimlar 5 yilda kamida 1 marta attestatsiyadan oʻtkaziladi. Muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topilgan, pedagogik faoliyatni amalga oshirishga toʻsqinlik qiladigan kasalliklari yoki jismoniy nuqsonlari boʻlgan shaхslar, shuningdek qasddan jinoyatlar sodir etganligi uchun ilgari hukm qilingan shaхslar maktabgacha ta’lim tashkilotlarida pedagogik faoliyat bilan shugʻullanishi mumkin emas.

Qonun «Xalq soʻzi» gazetasida chop etilgan va 18.06.2020 yildan kuchga kiradi.

Oleg Zamanov.