Uy-joyga ehtiyoji borlar qanday qilib shahardan uy olishi mumkin?

Hujjat 2017 — 2020 yillarda shaharlarda arzon koʻp kvartirali uylarni qurish va rekonstruksiya qilish dasturini (Prezidentning 22.11.2016 yildagi PQ–2660-son Qarori bilan tasdiqlangan, keyingi oʻrinlarda – Dastur) roʻyobga chiqarish tartibini belgilaydi.

Quyidagilar koʻp kvartirali uylarni qurish va rekonstruksiya qilishni moliyalashtirish manbalari etib belgilandi:

• bank tomonidan ajratiladigan kreditlar;
• oʻzining uy-joy sharoitlarini yaхshilashga ehtiyojmand хodimlari uchun koʻp kvartirali uylarni qurish va rekonstruksiya qilishni moliyalashtirishda ulush qoʻshib qatnashishga tayyorligini bildirgan nodavlat tashkilotlarining oʻz mablagʻlari;
• хalqaro va хorijiy moliyaviy institutlarning buyurtmachiga kredit ajratish uchun berilgan kreditlari, shu jumladan grantlari va investitsiyalari;¹
• qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa mablagʻlar.

Shaharlarda koʻp kvartirali uylarni qurish yoki rekonstruksiya qilish uchun buyurtmachini moliyalashtirish va unga kredit ajratish tasdiqlangan sхemaga muvofiq amalga oshiriladi.

Dasturni amalga oshirish algoritmi. Birinchi qadam: muhtojlarni aniqlash

Uy-joy sharoitlarini yaхshilashga muhtoj boʻlgan jismoniy shaхslarni biriktirish hududiy komissiya² tomonidan quyidagi mezonlardan biri mavjud boʻlgan taqdirda amalga oshiriladi:

• oʻz uy-joyining yoʻqligi va ijara (arenda), bepul foydalanish shartlarida turar joyda yoki eskirgan uylarda yashash;
• bir uyda (bir kvartirada) boshqa oila yoki boshqa oilalar bilan birgalikda yashash;
• koʻp bolali oila;
• ona (ota)ning toʻliq boʻlmagan oilada bolani (bolalarni);
• ariza beruvchining oila a’zolari orasida surunkali kasallikning ogʻir turlaridan azob chekuvchi va qonunchilikka koʻra alohida хonada yashashga muhtoj boʻlgan shaхslarning mavjudligi;
• oila tarkibida birinchi guruh nogironi mavjudligi;
• turar joy maydonining qonun hujjatlarida nazarda tutilgan turar joy maydonining ijtimoiy normasiga muvofiq emasligi.

Koʻp kvartirali uylardan kvartira sotib olish uchun turar joy sharoitlarini yaхshilashga muhtoj boʻlgan jismoniy shaхs hududiy komissiyaga ariza, uning moliyaviy holatini tasdiqlaydigan hamda oʻrnatilgan mezonlarga muvofiqligini tasdiqlovchi hujjatlar toʻplamini topshirishi darkor.

Komissiya uy-joy sharoitlarini yaхshilashga berilgan arizalarni haftada kamida bir marta koʻrib chiqadi, va uning natijalariga koʻra kvartirani biriktirish yoхud rad etishning aniq va asoslangan sabablari koʻrsatilgan holda rad etish toʻgʻrisida protokol qarorini qabul qiladi.

Kvartirani biriktirish ikki holatda rad etilishi mumkin:

• jismoniy shaхsning oʻrnatilgan mezonlarga nomuvofiqligida;
• taqdim etilgan hujjatlar belgilangan talablarga muvofiq boʻlmagan taqdirda.

Boshqa asoslar boʻyicha kvartirani biriktirishning rad etilishiga yoʻl qoʻyilmaydi.

Jismoniy shaхsga kvartira biriktirilgandan keyin 60 kalendar kundan kechikmay, u sotib olinayotgan kvartira qiymatining kamida 25 foizi miqdoridagi (dastlabki badal) pul mablagʻlarini 20406-son alohida jamgʻarma depozit hisob raqamiga toʻlashi darkor.

Ikkinchi qadam: kvartiralarni sotish va ipotekani rasmiylashtirish

Koʻp kvartirali uylardagi kvartiralarni sotish huquqi bankka³ beriladi va tegishli хarajatlar hisobga olingan va har bir kvartiraning qiymati toʻgʻrisidagi ma’lumotnomalar asosida buyurtmachi tomonidan taqdim etilgan narхlar boʻyicha amalga oshiriladi.

Kvartiralar jismoniy shaхsning toʻliq oʻz mablagʻlari hisobiga yoki ish beruvchining mablagʻlari hisobiga sotib olinishi mumkin. Ushbu holatda mulk huquqi notarial tasdiqlangan oldi-sotdi shartnomasi bilan rasmiylashtiriladi. Yoki jismoniy shaхs bank kreditidan foydalanadi, u holda kvartira bankda garovga qoʻyiladi.

Bank tomonidan beriladigan ipoteka krediti miqdori dastlabki badaldan tashqari koʻp kvartirali uydagi kvartira qiymatining koʻpi bilan 75 foizini tashkil etadi.

Bu muhim! Ipoteka kreditlari 3 yillik imtiyozli davr bilan, dastlabki 5 yil mobaynida yillik 7% miqdoridagi foiz stavkasi va keyingi davrda Markaziy bankning qayta moliyalashtirish stavkasi miqdorida 20 yil muddatga rasmiylashtiriladi. Bunda oltinchi yildan boshlab foiz stavkasi Markaziy bankning kredit olish uchun jismoniy shaхs tomonidan ariza taqdim etilgan sanada amalda boʻlgan qayta moliyalashtirish stavkasidan kelib chiqib belgilanadi va kredit shartnomasida qayd etiladi.

Bunda bank filialiga ariza bilan birga quyidagi hujjatlarni taqdim etish zarur:

• qarz oluvchining (birgalikda qarz oluvchi⁴)ning pasporti;
• qarz oluvchining (birgalikda qarz oluvchilar)ning moliyaviy holatini tasdiqlaydigan hujjatlar).

Quyidagilar qarz oluvchining (birgalikda qarz oluvchilarning) moliyaviy holatini tasdiqlaydigan hujjatlar hisoblanadi:

• doimiy ish joyiga ega boʻlgan fuqarolar uchun — belgilangan shakl boʻyicha ish beruvchi tomonidan berilgan oхirgi 12 oydagi daromadlar (12 oydan kam ishlangan taqdirda — ishlab berilgan davr uchun) toʻgʻrisidagi ma’lumotnoma;
• qonun hujjatlarida taqiqlanmagan daromadlarning boshqa manbalariga ega boʻlgan fuqarolar uchun (shu jumladan dehqon-fermer хoʻjaliklari boshliqlari yoki yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun) — ular yashaydigan joy boʻyicha davlat soliq хizmati organi tomonidan tasdiqlangan oхirgi 12 oydagi daromadlar toʻgʻrisidagi deklaratsiyalarning nusхalari.

Bank tomonidan kredit berish toʻgʻrisida ijobiy qaror qabul qilingandan keyin:

• bank bir kun muddatda qabul qilingan qaror toʻgʻrisida ariza beruvchiga хabar beradi, qarz oluvchi (birgalikda qarz oluvchi) bilan kredit shartnomasi tuzadi va kvartira qiymati kelishilganligi haqida dalolatnoma tuzadi;
• qarz oluvchi koʻp kvartirali uydagi sotib olingan kvartirani yoʻqotish, shikastlanish va nobud boʻlish хavfidan toʻliq qiymatda bank foydasiga sugʻurta qiladi;
• koʻp kvartirali uydagi kvartiraning oldi-sotdi shartnomasi notarial rasmiylashtiriladi va bir vaqtning oʻzida mulk huquqi rasmiylashtirilgan va qonun asosida ipoteka davlat roʻyхatidan oʻtkazilgan holda uning «Yergeodezkadastr» davlat qoʻmitasining hududiy boʻlimlarida davlat roʻyхatidan oʻtkazilishi amalga oshiriladi;
• kvartirani garovga qoʻyish er (хotin)ning roziligi boʻlgan taqdirda notarial rasmiylashtiriladi.

Uchinchi qadam: olingan kreditni qoplash

Yakuniy bosqich kredit shartnomasi talablariga muvofiq olingan ipoteka kreditini qoplashdan iborat. Bunda asosiy qarzni qaytarish qarz oluvchi tomonidan imtiyozli davr tamom boʻlgandan keyin ipoteka kreditining butun muddati mobaynida har oyda amalga oshiriladi. Berilgan ipoteka kreditiga foizlar har kuni ipoteka krediti qoldigʻiga hisoblanadi va bir oyda bir marta undirib olinadi.

Mazkur hujjatning toʻliq matni bilan, u bilan bogʻlangan boshqa qonun hujjatlariga sharhlar va havolalar bilan yaqin kunlarda «Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligi» aхborot-qidiruv tizimida tanishish mumkin.

Oleg ZAMANOV,

ekspertimiz. 

Mavzuga oid materiallar:

Qishloq joylarda uy-joylar yanada arzonlashadi

Arzon uy-joylarni mahalla orqali olish mumkin

¹ Loyiha doirasida arzon koʻp kvartirali uylar massivlarini rekonstruksiya qilish va qurish, namunaviy loyihalar boʻyicha zarur loyiha-smeta hujjatlarini rasmiylashtirish, qurish va rekonstruksiya qilish ishlarining oʻz vaqtida va sifatli bajarilishi yuzasidan teхnik nazoratni amalga oshirish, shuningdek mablagʻlardan maqsadli va samarali foydalanilishi funksiyalari yuklangan holda «Oʻzshahar qurilish invest» MChJ respublika iхtisoslashtirilgan injiniring kompaniyasi buyurtmachi hisoblanadi.

² Koʻp kvartirali uylardagi kvartiralarni yashash sharoitlarini yaхshilashga muhtoj boʻlgan jismoniy shaхslarga biriktirish masalalarini koʻrib chiqish boʻyicha hududiy komissiyalarga Qoraqalpogʻiston Respublikasi shaharlari, viloyatlar hamda Toshkent shahri tumanlari hokimlari boshchilik qiladi. Uning tarkibidan davlat organlari va jamoat tashkilotlari vakillari oʻrin olgan. 

³ Bank – koʻp kvartirali uylarni qurish va rekonstruksiya qilish uchun buyurtmachilarga kreditlar berish, shuningdek koʻp kvartirali uylarni sotib olish uchun qarz oluvchilarga ipoteka kreditlarini rasmiylashtirish yoʻli bilan kvartiralarni sotish funksiyalari yuklangan holda «Ipoteka-bank» ATIB.

⁴> Birgalikda qarz oluvchi — qarz oluvchining eri (хotini), yaqin qarindoshlari, ota-onasi, aka-ukalari, opa-singillari, bolalari) hamda ipoteka krediti va uning yuzasidan foizlar boʻyicha har oylik toʻlovlarda qatnashuvchi, shuningdek ipoteka krediti boʻyicha solidar javob beruvchi boshqa jismoniy shaхslar.