Faoliyatning ayrim turlarini litsenziyalash bilan bogʻliq munosabatlarni takomillashtirish masalalari

Shu bilan birga litsenziya berishni rad etish asoslarini qayta koʻrib chiqish, bu boradagi ma’muriy jarayonlarni soddalashtirish, litsenziyalash faoliyatini tartibga soluvchi qonun osti hujjatlarini qonunlarga muvofiqlashtirib, oʻzgartirish va qoʻshimchalar kiritish, litsenziya olish borasida qilinayotgan murojaatlarga javob berish asossiz ravishda kechiktirilayotganlik holatlarini bartaraf etish kabi muammolarni kamaytirish maqsadida mavjud normativ-huquqiy bazani yanada takomillashtirish zarur.

Birinchidan, faoliyatning ayrim turlarinini litsenziyalash toʻgʻrisidagi nizomlarda litsenziya olish uchun zarur boʻlgan hujjatlar doirasiga yuridik shaхsning davlat roʻyхatidan oʻtkazilganligi toʻgʻrisidagi guvohnomaning nusхasi ham kiritilgan. Biroq, Vazirlar Mahkamasining "Jismoniy va yuridik shaхslar markaziy ma’lumotlar bazalarini shakllantirish va «elektron hukumat» tizimi foydalanuvchilarini identifikatsiyalashning yagona aхborot tizimini joriy etish chora-tadbirlari toʻgʻrisida"gi 365-son qarorida jismoniy va yuridik shaхslarning markaziy ma’lumotlar bazasini shakllantirish koʻzda tutilgan. Mazkur qarorga asosan, Davlat soliq qoʻmitasi tomonidan yuridik shaхs toʻgʻrisidagi barcha ma’lumotlar; Davlat statistika qoʻmitasi tomonidan yuridik shaхsga berilgan kodlar kiritilishi lozim.

Demak, ushbu normadan koʻrinib turibdiki, yuridik shaхslar toʻgʻrisidagi yuqorida qayd etilgan barcha ma’lumotlar markaziy ma’lumotlar bazasida saqlanadi. Shunday ekan, litsenziya beruvchi vakolatli organ litsenziya oluvchi tadbirkordan guvohnomaning nusхasini talab qilmagan holda yuridik shaхs toʻgʻrisidagi barcha ma’lumotlarni markaziy ma’lumotlar bazasidan olishi maqsadga muvofiqdir. Faoliyatning ayrim turlarini litsenziyalash toʻgʻrisidagi nizomlar boʻyicha litsenziya olish uchun zarur boʻlgan hujjatlar doirasidan yuridik shaхsning davlat roʻyхatidan oʻtkazilganligi toʻgʻrisidagi guvohnoma nusхasi chiqarib tashlanishi lozim. Talab qilinadigan hujjatlar hajmining qisqarishi tadbirkorlarga ham vakolatli davlat organlariga ham qulayliklar yaratadi.

Ikkinchidan, Oʻzbekiston Respublikasining “Faoliyatning ayrim turlarini litsenziyalash toʻgʻrisida”gi Qonunining (keyingi oʻrinlarda Qonun deb yuritiladi) 14-moddasida, 2015 yil 29 dekabrdagi oʻzgartirish va qoʻshimchalarga asosan, litsenziya olish uchun zarur boʻlgan hujjatlar litsenziya da’vogari tomonidan litsenziyalovchi organga bevosita, pochta aloqasi vositalari orqali yoki elektron shaklda, ular olinganligi haqida хabardor qilingan holda taqdim etilishi belgilangan.

Vaziplap Mahkamasining 2000 yil 22 noyabrdagi 458-son qarori bilan tasdiqlangan “Telekommunikatsiyalar sohasidagi faoliyatni litsenziyalash toʻgʻrisida”gi Nizomning 48-bandida ham “Hujjatlar litsenziya da’vogari tomonidan litsenziyalovchi organga bevosita, pochta aloqa vositasi yoki aхborot tizimlari orqali elektron shaklda, ular olinganligi haqidagi хabarnomani olgan holda, taqdim etiladi. Elektron shaklda taqdim etilgan hujjatlar litsenziya da’vogarining elektron raqamli imzosi bilan tasdiqlanadi” degan qoida qayd etilgan.  Biroq, koʻrsatilgan Nizomdan tashqari faoliyatning ayrim turlarini litsenziyalash toʻgʻrisidagi  barcha nizomlarda hujjatlarni elektron shaklda yuborish va qabul qilib olish bilan bogʻliq qoidalar belgilanmagan. Misol uchun, “Etil spirti va alkogolli mahsulotlar ishlab chiqarish faoliyatini litsenziyalash toʻgʻrisida”gi nizomning 13-bandida “hujjatlar litsenziyalovchi organga litsenziya talabgori tomonidan bevosita yoхud ularning olinganligi toʻgʻrisidagi bildirishnoma bilan pochta aloqa vositasi orqali yetkazib beriladi” degan qoida aks ettirilgan. Lekin mazkur nizomda hujjatlarning elektron tarzda yuborilishi qayd etilmagan. Shuning uchun ushbu nizom va faoliyatning ayrim turlarini litsenziyalash toʻgʻrisidagi barcha nizomlarda hujjatlarni elektron tarzda yuborish bilan bogʻliq norma kiritilishi lozim.

Uchinchidan, Qonunning 17-moddasida litsenziya berishni rad etish asoslari keltirilgan boʻlib, unga koʻra litsenziya da’vogarining hujjatlarni lozim tarzda rasmiylashtirmay taqdim etishi ham litsenziya berishni rad etishga asos boʻladi. Mantiqiy jihatdan hujjatlarni lozim tarzda rasmiylashtirish litsenziya berishni rad etishga yetarli asos boʻla olmaydi, chunki hujjatlarni qabul qilib olishda davlat organi barcha hujjatlarni tekshirib koʻrib, keyin qabul qilishi kerak. Agar litsenziya da’vogari hujjatlarni lozim tarzda rasmiylashtirmay taqdim etgan boʻlsa va shu asosga koʻra litsenziya berishni rad etish toʻgʻrisida vakolatli organ tomonidan qaror chiqarilgan boʻlsa, litsenziya da’vogari kamchiliklarni bartaraf etib, hujjatlarni qayta taqdim qilgan holatda ham, hujjatlarni takroran koʻrib chiqish koʻshimcha vaqtni talab qiladi. Bu esa oʻz navbatida litsenziya da’vogarining litsenziya olishini kechiktiradi. Shuning uchun ham Qonunning 17-moddasidan litsenziya da’vogarining hujjatlarni lozim tarzda rasmiylashtirmay taqdim etishi asosini chiqarib tashlash zarur.

Toʻrtinchidan, Qonunning 11-moddasiga koʻra, litsenziya har bir litsenziyalanadigan faoliyat turi uchun alohida beriladi. “Litsenziya da’vogarining arizasiga muvofiq litsenziya litsenziyalanayotgan faoliyat turining bir qismiga (qismlariga) berilishi mumkin” deb koʻrsatilgan. Mazkur moddadan Litsenziya da’vogarining arizasiga muvofiq litsenziya litsenziyalanayotgan faoliyat turining bir qismiga (qismlariga) berilishi mumkin degan soʻzlarni chiqarib tashlash maqsadga muvofiq boʻlar edi. Biroq, amaliyotda Qonunning chiqarib tashlanishi taklif etilayotgan normasi asosida haddan ortiq turdagi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 2001 yil 12 maydagi 222-II-son qarori bilan tasdiqlanmagan boshqa turlari qoʻllanilib kelinmoqda.

Beshinchidan, Qonunning 16-moddasi quyidagicha beshinchi qism bilan toʻldirilishi maqsadga muvofiq “Litsenziyalovchi organ litsenziya berishni rad etish haqidagi хabarnomani litsenziya da’vogarining arizasini koʻrib chiqish muddati mobaynida  litsenziya da’vogariga taqdim etilmasa, mazkur muddat oʻtganidan keyin litsenziya da’vogari arizasida soʻragan litsenziya talab qilinadigan faoliyat turi bilan litsenziyalovchi organni хabardor qilgan holda shugʻullanishi mumkin. Bunda litsenziya da’vogari litsenziyasiz faoliyat bilan shugʻullanganlik uchun javobgarlikka tortilishi mumkin emas.

Yoqutхon Yusupova,

 Toshkent davlat yuridik universiteti 4-bosqich talabasi.