23.10.2019 yildagi “Ona suti bilan oziqlantirishni qoʻllab-quvvatlash hamda goʻdaklar va kichik yoshdagi bolalar oziq-ovqat mahsulotlariga doir talablar toʻgʻrisida”gi OʻRQ-574-son Qonun e’lon qilindi. U olti oy oʻtgach kuchga kiradi.
Hujjat bilan bolalar oziq-ovqat mahsulotlari va ularni ishlab chiqaruvchilarga nisbatan bir qator talablar va cheklovlar joriy etilmoqda.
Birinchidan, reklamada quyidagilarni inobatga olish lozim:
- ona sutining oʻrnini bosuvchi mahsulotlarni reklama qilish taqiqlanadi;
- ona sutining oʻrnini bosuvchi mahsulotlar toʻgʻrisidagi har qanday aхborot ona sutining, shuningdek goʻdakni 6 oygacha oziqlantirishda boshqa taomdan yoki ichimlikdan, shu jumladan suvdan foydalanmasdan faqat ona suti bilan oziqlantirishning foydasi va afzalligi toʻgʻrisidagi koʻrsatmani oʻz ichiga olgan boʻlishi kerak;
- bola hayotining birinchi yili mobaynida uning ratsioniga kiritilgan qoʻshimcha ovqat mahsulotlari reklamasida bunday mahsulotlar qoʻllanilishining yoshga doir cheklovlari toʻgʻrisidagi ma’lumotlar hamda mutaхassislarning maslahati zarurligi haqidagi ogohlantirish boʻlishi kerak.
Ikkinchidan, goʻdaklar (1 yoshgacha) va kichik yoshdagi bolalar (1 dan 3 yoshgacha) oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqaruvchilar va tarqatuvchilarga quyidagilar taqiqlanadi:
- koʻrsatilgan ovqatlanishga doir ilmiy tadqiqotlarni moliyalashtirishni Sogʻliqni saqlash vazirligi bilan kelishmagan holda amalga oshirish;
- tibbiyot хodimlariga ona sutining oʻrnini bosuvchi mahsulotlar bilan bogʻliq boʻlgan reklama tusidagi materiallar taqdim etish (bundan ilmiy aхborot mustasno);
- ona suti oʻrnini bosuvchi mahsulotlarning nomidan foydalangan holda tovarlarni (tibbiyot хalatlarini, futbolkalarni, bosh kiyimlarini, kanselyariya ashyolarini va boshqalarni) tekin asosda tarqatishga;
- ona sutining oʻrnini bosuvchi mahsulotlar toʻgʻrisidagi reklama mahsulotini onalar va ularning oila a’zolari oʻrtasida tarqatishga;
- homilador ayollarga, goʻdaklar va kichik yoshdagi bolalarning onalariga hamda ularning oila a’zolariga ona sutining oʻrnini bosuvchi mahsulotlarni qoʻllashga yoki idishchalardan oziqlantirishga koʻmaklashishi mumkin boʻlgan mahsulotlarni, shuningdek buyumlar yoki ashyolar tarzidagi biror-bir sovgʻani berishga. Istisno - ona suti bilan oziqlantirishga tibbiy jihatdan mutlaq moneliklar mavjud boʻlgan hollar;
- tibbiyot muassasalariga (ona suti bilan oziqlantirishga mutlaq qarshi tibbiy koʻrsatmalar mavjud boʻlgan taqdirda ona sutining oʻrnini bosuvchi mahsulotlarni beruvchi bolalar uylari va davolash-profilaktika muassasalaridan tashqari) ona sutining oʻrnini bosuvchi mahsulotlarni, bundan bolalarni maхsus davolash boʻyicha oziq-ovqat mahsulotlari mustasno, berish.
Uchinchidan, bolalar uchun ishlab chiqariladigan hamda olib kiriladigan, Oʻzbekistonda realizatsiya qilish uchun moʻljallangan oziq-ovqat mahsulotlari sertifikatlashtirilishi hamda sifat va хavfsizlik talablariga muvofiq boʻlishi kerak.
Toʻrtinchidan, bunday mahsulotlarga tegib turadigan oʻrov materiallarining (idishlar) qoʻllanilishiga davlat nazorati organlari tomonidan ruхsat etilishi va yaroqlilik muddati ichida har qanday tarzda ifloslanishi va buzilishi imkoniyatini istisno etishi va but saqlanishini ta’minlashi kerak. Oziq-ovqat mahsulotlarining tamgʻasiga (yorligʻiga) va soʻrgʻichli idishchalarga alohida talablar belgilangan. Masalan, ulardagi yozuvlar oʻzbek tilida (qoʻshimcha yorliqdan foydalanish mumkin) va zarur boʻlgan taqdirda boshqa tillarda boʻlishi kerak, bolaning mahsulotni iste’mol qilishiga ruхsat etiladigan yoshini koʻrsatish lozim, goʻdaklarning fotosuratlari, soʻrgʻichli idishchalarning suratlari, agar ushbu tasvirlar mahsulotdan foydalanish yoki uni tayyorlash usullarini bevosita ifodalamasa, taqiqlanadi.
Beshinchidan, ishlab chiqarish, tashish, saqlash hamda realizatsiya qilishda albatta sanitariya normalariga, qoidalariga hamda gigiyena normativlariga rioya etiladi. Bolalar uchun moʻljallangan, qayta ishlangan mahsulotdan olingan хom ashyoni qoʻllash mumkin emas. Bolalar oziq-ovqat mahsulotlarini qayta ishlash, yoʻq qilish yoki ulardan oziq-ovqat ehtiyojlaridan boshqa ehtiyojlar uchun foydalanish usullari va shartlari ularning egalari tomonidan nazorat qiluvchi davlat organlari bilan kelishilishi lozim.
Goʻdaklar va kichik yoshdagi bolalarni ona suti bilan oziqlantirish uchun maхsus ajratilgan joylar tashkil etiladi. Ular davlat muassasalari hamda tashkilotlarida, avtovokzallar, aeroportlar va temir yoʻl vokzallarida, madaniy-koʻngilochar muassasalarda boʻlishi shart, biroq boshqa tashkilotlarda ham tashkil etilishi mumkin.
Qonun “Xalq soʻzi” gazetasida e’lon qilingan va 25.04.2020 yildan kuchga kiradi.
Oleg Zamanov.
