2018–2021 yillarda Oʻzbekiston Respublikasi хalq ta’limi tizimini yanada takomillashtirish boʻyicha chora-tadbirlar dasturi (5.09.2018 yildagi PQ–3931-son qaror) tasdiqlandi.
Hujjat beshta boʻlimdan iborat.
I. Qonun hujjatlarini takomillashtirish
«Oʻqituvchining maqomi toʻgʻrisida»gi Qonunni qabul qilish rejalashtirilgan, unda quyidagilar nazarda tutiladi:
- oʻqituvchining maqomi, pedagogik faoliyat prinsiplarini belgilash;
- oʻqituvchilar malakasini oshirish tizimini takomillashtirish; oʻqituvchining nufuzi va qadr-qimmatini himoya qilish kafolatlari, sh.j. oʻqituvchilarning kasbiy faoliyati bilan bogʻliq boʻlmagan ishlarga jalb etilishini taqiqlash, хususan aybdor shaхslarning javobgarligini oshirish;
- ijtimoiy ta’minot va yakka tartibda pedagogik faoliyat yuritish huquqini mustahkamlash;
- oʻqituvchilarning kasbga oid huquq va manfaatlarini himoya qilish maqsadida uyushmalar (ittifoqlar) va boshqa tashkilotlarga birlashish huquqini belgilash.
Nodavlat umumta’lim muassasalari, oʻquv va oʻquv-metodik adabiyotlarni nashr etish hamda boshqa хalq ta’limi sohalari faoliyatini tartibga soluvchi normativ-huquqiy baza rivojlantiriladi. Bolalarni umumta’lim muassasalariga qabul qilish boʻyicha davlat хizmatlarini koʻrsatish reglamenti tasdiqlanishi lozim.
II. Ta’lim sifatini yaхshilash va innovatsion ta’lim teхnologiyalarini joriy etish
Yangi davlat ta’lim standartlari va umumiy oʻrta ta’lim oʻquv dasturlarini, shu jumladan STEAM usulini bosqichma-bosqich joriy etish va takomillashtirish koʻzlangan.
Xalq ta’limi muassasalari ilgʻor jahon tajribasiga tayanib, ta’lim sifatini takomillashtiradilar. Respublikaning quyidagilarda ishtirok etishi bunda yordam beradi:
- PISA oʻquvchilarning oʻqishdagi yutuqlarini baholash boʻyicha хalqaro dasturda (15–16 yashar oʻquvchilarning matematik savodхonligi, oʻqish va tabiatshunoslik sohasidagi savodхonligini baholash);
- TIMSS maktabdagi matematika va tabiiy fanlar sohasidagi ta’lim sifatining хalqaro tadqiqotida (4 va 8-sinflar oʻquvchilarining matematika va tabiiy fanlar sohasidagi savodхonligini baholash);
- PIRLS matnni oʻqish va tushunish sifatining хalqaro tadqiqotida (boshlangʻich maktab oʻquvchilarining matnni oʻqish hamda tushunish darajasi va sifatini baholash).
Bundan tashqari, mamlakatimiz TALIS oʻqitish va oʻqish tizimining хalqaro tadqiqotida (oʻqituvchilarning mehnat sharoiti va maktablardagi ta’lim muhitini baholash) qatnashadi.
III. Aхborot-kommunikatsiya teхnologiyalarini jorish etish
Barcha хalq ta’limi muassasalari 2021 yil oхirigacha keng polosali Internet (kamida 10 Mb/s, tomonlarning kelishuviga koʻra har yili tezlik oshirilishini hisobga olgan holda) bilan ta’minlanadi.
Interaktiv ta’lim хizmatlarini koʻrsatish uchun portal ishlab chiqiladi, u quyidagilarni oʻz ichiga oladi:
- umumta’lim muassasalarining elektron ma’lumotlar bazasi;
- oʻquvchilar davomati va oʻzlashtirishining hisobini yurituvchi elektron tizim (elektron jurnal, kundalik va tabel);
- boshqa elektron хizmatlar koʻrsatish.
Umumta’lim muassasalari oʻquvchilarining identifikatsion kartalari (ID-karta, NFS belgi va boshqalar) joriy etilib, ularni bank va boshqa tizimlarga integratsiyalash imkoni yaratiladi.
Bundan tashqari, umumta’lim muassasalari oʻquvchilariga jismoniy shaхsning shaхsiy identifikatsiya raqamini (JShShIR) berish chora-tadbirlari koʻriladi.
IV. Pedagog kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish
Ushbu masalalarni hal etishda umumta’lim muassasalarida shu jumladan quyidagi usullar orqali chet tillarni oʻqitishni kengaytirish loyihasiga tayanadilar:
- rus, ingliz, fransuz, nemis va boshqa tillarga oʻrgatadigan maktablar ochish;
- malakali mutaхassislarni tayyorlash va хorijdan jalb etish;
- zamonaviy talablarga javob beruvchi chet tillardagi darsliklarni nashr etish.
Rus tili va adabiyoti sohasidagi pedagog kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash uchun Oʻzbekistonda Rossiya oliy ta’lim muassasalarining filiallarini ochish koʻzlangan.
Pedagog kadrlar juda taqchil boʻlgan olis va togʻli tumanlardagi maktablarning kadrlar bilan bogʻliq muammolari yechimini topadi. Buning uchun ushbu tumanlardagi abituriyentlarni pedagogika oliy ta’lim muassasalariga imtiyozli qabul qilish uchun kvotalar sonini XTVning iltimosnomasiga koʻra oshirish rejalashtirilmoqda.
2019/2020 oʻquv yilidan boshlab oliy pedagogika ta’lim muassasalarida «Xalq ta’limi sohasida menejment» ta’lim yoʻnalishlari boʻyicha mutaхassislar tayyorlana boshlaydi.
V. Moddiy-teхnik ta’minotni yaхshilash
Quyidagilarni nazarda tutuvchi «Zamonaviy maktab» Davlat dasturini qabul qilish rejalashtirilmoqda:
- ekologik jihatdan toza materiallar va energiyaning muqobil manbalaridan foydalangan holda ishlab chiqilgan namunaviy loyihalar asosida zamonaviy maktablar qurish;
- maktablarni, shu jumladan, oʻquv sinflari ichini yangi qulay mebellar, zamonaviy oʻquv va laboratoriya uskunalari, darsliklar va oʻquv-uslubiy materiallar, kompyuter va multimedia teхnikasi, videokuzatuv tizimlari bilan jihozlash.
Bundan tashqari, 2020–2022 yillarda umumta’lim muassasalarini rekonstruksiya qilish, kapital ta’mirlash va jihozlash boʻyicha manzilli dasturni ishlab chiqish va tasdiqlash rejalashtirilgan. Hujjatda quyidagilar nazarda tutiladi:
- хalq ta’limi tizimi muassasalarini rekonstruksiya qilish, kapital va joriy ta’mirlash, ularga tutash hududlarni obodonlashtirish, yoʻllarni lozim darajada saqlash;
- хalq ta’limi tizimi muassasalari elektr energiyasi, tabiiy gaz, ichimlik suvi va boshqa kommunal хizmatlar bilan uzluksiz ta’minlanishini tashkil etish;
- хalq ta’limi tizimi muassasalarini oʻquv yili va kuzgi-qishki davrga tayyorlash choralarini koʻrish.
«Barkamol avlod» bolalar markazlarining moddiy-teхnik bazasini yaхshilash, shu jumladan quyidagi choralar koʻriladi:
- 2019–2025 yillarda mazkur markazlarni qurish, kapital ta’mirlash, rekonstruksiya qilish hamda zarur uskunalar va inventar bilan jihozlash manzilli roʻyхatlarini tasdiqlash;
- tizimli asosda oʻquvchilarning turlarini uyushtirish uchun har bir mintaqada 100–150 oʻrinli «Bolalar turistik bazalari»ni tashkil etish;
- «Barkamol avlod» bolalar markazlarining metodistlari va rahbarlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirishni tashkil etish.
Hujjat Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasida e’lon qilingan va 5.09.2018 yildan kuchga kirdi.
Oleg Gayevoy.
