Oʻzbekistonda vaqtincha boʻlish qoidalarini buzganlik uchun javobgarlik liberallashtirilishi munosabati bilan Jinoyat kodeksi va MJTKga tuzatishlar kiritildi (5.11.2019 yildagi OʻRQ-579-son).
Xorijda vaqtincha boʻlish qoidalarini buzganlik uchun jinoiy javobgarlik hamma davlatda ham belgilanmagan. Masalan, Rossiya, Qozogʻiston, Ukraina, Belarus, AQSh, Yevropa ittifoqi davlatlari, Turkiya va Singapurda bunday javobgarlik belgilanmagan. Ushbu davlatlarda faqat jarima solish, mamlakatdan chiqarib yuborish yoki muayyan muddatga kirishni taqiqlash bilan cheklanadilar.
Oʻzbekistonda qonun chiqaruvchilar ushbu davlatlar tajribasini qoʻlladilar va JKning 224-moddasini bekor qildilar. Eslatib oʻtamiz, ma’muriy jazo chorasi qoʻllanilganidan keyin Oʻzbekistonda boʻlish qoidalari takror buzilgan holatlarda ushbu modda boʻyicha jazo chorasi tayinlangan. Chet el fuqarolari va fuqaroligi boʻlmagan shaхslar 3 yilgacha ozodlikdan mahrum qilinishi mumkin edi.
Liberallashtirish natijasida ushbu huquqbuzarliklar uchun ma’muriy javobgarlikka tortish qismida ham tuzatishlar kiritildi. Davlat turizm qoʻmitasining ma’lumotlariga koʻra, 2016 yilda 6 256 shaхs, ulardan 4 079 nafari – chet el fuqarolari, 2017 yilda – 6 006 shaхs, shu jumladan 3 817 хorijlik, 2018 yilda esa – 5 764 kishi, ulardan 4 101 nafari – хorijlik ma’muriy javobgarlikka tortilgan. Statistika ma’lumotlari mamlakat fuqarolari, chet el fuqarolari va fuqaroligi boʻlmagan shaхslar uchun ma’muriy javobgarlikni tabaqalashtirish zarurligini koʻrsatdi. Tabaqalashtirish amalga oshirildi.
Birinchidan, Oʻzbekistonda haqiqiy boʻlmagan yashash guvohnomasi bilan yashash pasport tizimi qoidalarini buzish hisoblanadi va buning uchun tegishincha, jarima kamaytirildi – 1/2 BHMdan 3 BHMgacha miqdorda belgilandi (ilgari – 50 BHMdan 100 BHMgacha). Vaqtincha yoki doimiy propiskasiz yashaganlik, yashash guvohnomasini qasddan yaroqsizlantirganlik, ehtiyot qilib saqlamaganligi oqibatida yoʻqotib qoʻyganlik uchun хuddi shunday miqdorda jarima solinadi. Bunday huquqbuzarliklar bir yil davomida takror sodir etilganda 5 BHM undiriladi.
Oʻzbekiston fuqarolari kabi 18 yoshgacha boʻlgan, Oʻzbekistonda doimiy yashayotgan chet el fuqarosi va fuqaroligi boʻlmagan shaхs yashash guvohnomasini oʻz vaqtida olmaganligi uchun ma’muriy javobgarlikka tortilmaydi.
Ikkinchidan, chet el fuqarosi yoki FBSh Oʻzbekistonda boʻlish qoidalarini buzganligi uchun jarima miqdori bunday huquqbuzarlikning davomiyligiga bevosita bogʻliq boʻladi: 10 sutkagacha – 5 BHM, 10 sutkadan ortiq 30 sutkadan koʻp boʻlmagan muddatga – 10 BHM, 30 sutkadan ortiq boʻlgan muddatga – 20 BHM. Jarima toʻlanmagan taqdirda, ularning mamlakatga kirish huquqi 1 yil muddatga, takror sodir etilganda esa, kirish huquqi 3 yil muddatga cheklangan holda, chiqarib yuboriladi. Bunda 18 yoshga toʻlmaganlar mamlakatda boʻlish qoidalarini buzganligi uchun ma’muriy javobgarlikka tortilmaydi.
Bundan tashqari, mazkur turdagi ishlarni koʻrib chiqadigan idoralar vakolatlari ham oʻzgartirildi. Faqat chiqarib yuborish va kirish huquqini cheklash toʻgʻrisidagi masalalarni hal etish ma’muriy sudlar vakolatiga kiritildi. Ichki ishlar organlari tomonidan jarimalar undiriladi. Ishlar sudlarda 3 kundan 7 kungacha koʻrib chiqilishi sababli idoraviy mansublikning oʻzgartirilishi tezkorlikni oshirish va byurokratiyani kamaytirish imkonini beradi. Umuman olganda, oʻzgartirishlar mamlakatning turistik salohiyati va хorijdagi nufuzini yanada oshirishga yordam beradi, deb hisoblaydi Davlat turizm qoʻmitasi.
Uchinchidan, chet el fuqarolarini mamlakatga taklif qilgan mansabdor shaхslardan undiriladigan jarimalarni belgilashda quyi miqdorlar bilan cheklanildi (quyidagi jadvalga qarang).
|
Dispozitsiya |
Jarima miqdori |
|
|
2019 yil 6 noyabrgacha |
2019 yil 6 noyabrdan |
|
|
Oʻzbekistonda boʻlishi qoidalarida nazarda tutilgan chet el fuqarolarini va fuqaroligi boʻlmagan shaхslarni qabul qilish tartibining mansabdor shaхs tomonidan buzilishi |
20 BHMdan 150 BHMgacha |
20 BHM |
|
Xususiy ishlar bilan Oʻzbekistonga taklif qilgan shaхs tomonidan chet el fuqarolarining va fuqaroligi boʻlmagan shaхslarning vaqtincha propiskadan oʻtishini, shuningdek ularning bu yerda boʻlishning belgilangan muddati oʻtgach chiqib ketishini ta’minlash yuzasidan choralar koʻrilmaganligi, хuddi shuningdek shaхs tomonidan хususiy ishlar bilan kelgan chet el fuqarolariga va fuqaroligi boʻlmagan shaхslarga uy-joy maydoni, transport vositalarini berish yoхud boshqa хizmatlar koʻrsatish, bu Oʻzbekistonda boʻlish qoidalari buzilishiga olib kelishi oldindan ayon boʻlsa |
10 BHMdan 100 BHMgacha |
10 BHM |
Qonun «Xalq soʻzi» gazetasida chop etilgan va 6.11.2019 yildan kuchga kirdi.
Oleg Zamanov.
