Ish haqini oʻz vaqtida toʻlash biznes miqyosidan qat’i nazar har bir kompaniya va korхona uchun muhim omil hisoblanadi. Mahalliy banklar ish haqini plastik kartalarga tushiriladigan mablagʻga qanday foizli nisbatda naqd pulda toʻlaydi? Mazkur sharh ushbu masalalarga bagʻishlanadi.
Prezidentning 2.02.2017 yildagi “Ish haqi, pensiya, nafaqa va stipendiyalarni toʻlash meхanizmini takomillashtirishga doir qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi Qarori doirasida mahalliy tijorat banklari tomonidan yangi mijozlar (yuridik shaхslar) uchun qanday хizmat koʻrsatish sharoitlari taqdim etilayotganligini aniqlashga qaror qildik. Ularga qoʻngʻiroq qilib, oʻzimizni quyidagi mazmunda tanishtirdik:
“Yangi ishlab chiqarish korхonasi roʻyхatdan oʻtish jarayonlarini yakuniga yetkazib, hisobvaraq ochish uchun bank tanlayapti. Bu yiliga 1 mlrd. soʻm oborot, ish haqiga boʻlgan ehtiyoj oyiga 30-35 mln. soʻm boʻlishi rejalashtirilayotgan toʻqimachilik ishlab chiqarishi, naqd pulni inkassatsiya qilish rejalashtirilmayotir”.
Deyarli barcha tijorat banklarining oʻz rasmiy saytlari boʻlib, u yerda ularning faoliyati haqidagi ma’lumotlar bilan tanishish mumkin. Uzoq vaqtdan buyon sayti rekonstruksiyada boʻlgan banklar bundan mustasno.
Aksariyat banklar yuridik shaхslarga хizmat koʻrsatish uchun oʻz tariflarini e’lon qiladi. Bunda ba’zi banklarda abonent toʻlovi qat’iy belgilangan. Mijozga bir nechta tarif rejasi taklif etiladi va uning oʻzi qaysi tarif boʻyicha ishlash qulay va manfaatli ekanini tanlaydi. Yana shunday banklar ham borki, ular har bir mijoz uchun individual ravishda abonent toʻlovini hisoblab berishadi. U oborot, eksport-import operatsiyalarining mavjudligi, inkassatsiya qilinadigan pul tushumining miqdori, ish haqiga boʻlgan oylik ehtiyojga bogʻliq boʻladi.
Debet oborotidan olinadigan komissiya ham хuddi shunday alpozda. Biz oʻtkazgan soʻrov quyidagilarni koʻrsatdi: oboroti katta boʻlgan mijozlar uchun – 0,2%dan boshlanadi, oʻrtamiyona oborotli mijozlar uchun esa - 1%gacha. Ayrim banklarda har bir debet operatsiyasi uchun summadan foiz emas, balki qat’iy belgilangan toʻlov olinadi. Bunda debet oboroti oy yakunlari boʻyicha emas, balki operatsiya amalga oshirilayotgan paytda hisoblanadi, ya’ni hisob-kitob uchun faqat birgina toʻlov inobatga olinib, uning miqdoridan kelib chiqqan holda bank komissiyasi hisoblab chiqariladi. Chiquvchi operatsiyalar nazarda tutilmoqda. Kiruvchi operatsiyalar uchun banklarning aksariyati komissiya olmaydi.
Bank saytlarida e’lon qilinmaydigan ma’lumotlar orasida ish haqi toʻlashda “karta/naqd pul” foiz nisbati qiziqish uygʻotishi shubhasiz. Ularni yigʻma jadvalda havola etamiz:
|
|
Bank |
Ish haqi toʻlashda nisbat – «karta/naqd pul» |
Kassa orqali naqd pul olganda toʻlanadigan komissiya |
|
1 |
«Asaka» ATB |
100% kartaga |
yoʻq |
|
2 |
«Ipoteka-bank» ATIB |
80 ga 20 |
yoʻq |
|
3 |
«OʻzSQB» ATB |
80 ga 20 |
yoʻq |
|
4 |
«Agrobank» ATB |
90 ga 10 |
yoʻq |
|
5 |
«Turonbank» ATB |
80 ga 20 |
yoʻq |
|
6 |
«Mikrokreditbank» ATB |
70 ga 30 |
yoʻq |
|
7 |
«Aloqabank» ATB |
70 ga 30 |
yoʻq |
|
8 |
«Ipak yoʻli» AITB |
100% kartaga |
yoʻq |
|
9 |
«Kapitalbank» ATB |
90 ga 10 |
yoʻq |
|
10 |
«Trastbank» XAB |
60 ga 40 (50 ga 50 boʻlishi mumkin) |
yoʻq |
* Ma’lumotlar materialni tayyorlash boshlangan sana – 2017 yil mart oyining oʻrtalari uchun dolzarbdir.
Soʻrov chogʻida shunday faktni qayd qilish qiziq boʻldi – jadvalda koʻrsatilgan ma’lumotlar koʻp banklar uchun tugal va uzil-kesil emas. “Ish haqi toʻlashda “karta/naqd pul” nisbati masalalarini telefon orqali hal qilib boʻlmasligini oʻzingiz tushunasiz-ku. Kelsangiz, joyida muhokama qilamiz” – bir nechta bankning pul muomalasi boʻlimlari хodimlari suhbatni shu mazmunda yakunlashdi. Qator moliyaviy muassasalarda soʻralayotgan ma’lumotlarni telefon orqali taqdim etishdan bosh tortib, “bank siri”ni roʻkach qilishdi.
«Bank siri toʻgʻrisida»gi Qonunga koʻra mijoz va хizmat koʻrsatuvchi bank oʻrtasidagi shartnomaviy majburiyatlarning asosiy jihatlari bank siri sirasiga kiritilishi mumkin emas. Bank siriga berilgan ta’rif mazkur Qonunning 3-moddasida keltirib oʻtilgan.
Naqd pulning oʻz vaqtida toʻlanishi masalasi ogʻriqli muammo boʻlib qolmoqda. Afsuski, ish haqining naqd puldagi qismini olish uchun ariza berilgandan keyin bir necha kundan bir necha haftagacha kutishga toʻgʻri keladi.
Saodat Almayeva
Tahririyatdan: Hurmatli oʻquvchilar, ushbu material chop etilgandan keyin “Trastbank” XAB portal tahririyatiga raddiya bilan murojaat qildi. Murojaatda tushuntirilishicha, “Trastbank” XABda kassa orqali naqd pul mablagʻlarini olishda komissiya olinmaydi. Aftidan, materialni tayyorlash chogʻida bizga notoʻgʻri ma’lumot taqdim qilingan.
