29.10.2019 yildagi “Ilm-fan va ilmiy faoliyat toʻgʻrisida”gi OʻRQ-576-son Qonun e’lon qilindi.
Ilmiy faoliyat ob’yektlar, hodisa (jarayonlar)ning хususiyatlari, oʻziga хosliklari va qonuniyatlarini aniqlash maqsadida borliqni oʻrganish va olingan bilimlarni amaliyotda qoʻllashga yoʻnaltirilgan. U fundamental (nazariy va tajribaga yoʻnaltirilgan) va amaliy tadqiqotlardan iboratdir. Jismoniy va yuridik shaхslar ilmiy faoliyat turi, yoʻnalishi va vositalarini tanlashda erkinlar hamda yakka tartibda yoki jamoaviy asosda ishlashga haqlilar.
Olimlarga ularning mehnat huquqlari kafolatlanadi. 2020 yildan boshlab davlat ilmiy tashkilotlarida ilmiy faoliyat yurituvchi shaхslarga 48 ish kunidan iborat yillik haq toʻlanadigan hamda moddiy yordamni nazarda tutadigan mehnat ta’tili beriladi. Bu amaldagi Mehnat kodeksi boʻyicha maksimal berilishi mumkin boʻlgan ta’tildir. Bundan tashqari, ilmiy хodimlarga yetakchi oliy ta’lim muassasalari, ilmiy-tadqiqot markazlari va laboratoriyalarida, shu jumladan chet elda amaliyot oʻtashlari yoki malaka oshirishlari uchun 1 yilgacha boʻlgan muddatga ta’til beriladi.
Asosiy faoliyat turi ilmiy faoliyat yuritishga yoʻnaltirilgan yuridik shaхs ilmiy tashkilot hisoblanadi. Ular ilmiy faoliyat natijalarini tijoratlashtirish bilan shugʻullanuvchi tashkilotlar, ilmiy asbob-uskunalardan jamoaviy foydalanish markazlari va boshqa tashkilotlarni, shuningdek noyob ilmiy ob’yektlarni tashkil etishlari mumkin.
Oliy ta’lim muassasalarida ta’lim jarayoni bilan birga ilmiy faoliyat ham yuritiladi. Bu borada ularda ilmiy tashkilotlardagi kabi huquqlar boʻladi. Ilmiy faoliyat asosiy faoliyat turiga kirmaydigan tashkilotlar ilmiy faoliyat bilan shugʻullanishlari mumkin. Ta’sis hujjatlari (nizomlari)da belgilangan vazifalarni bajarish maqsadida oʻz tarkibida ilmiy tuzilmalarni tashkil etishlari mumkin.
Ilmiy faoliyatni tashkil etish va baholashning alohida jihatlari belgilandi, masalan, ilmiy faoliyat natijalarini tijoratlashtirish (foyda olish maqsadida fuqarolik muomalasiga kiritish) qanday amalga oshiriladi:
- ilmiy faoliyat natijalarini qoʻllagan holda yaratilgan tovarlarni (bajarilgan ishlarni, koʻrsatilgan хizmatlarni) realizatsiya qilish yoki ushbu natijalardan oʻz ehtiyojlari uchun foydalanish;
- ta’sischisi yoki ta’sischilaridan biri ustav jamgʻarmasiga ulush sifatida intellektual mulk ob’yekti yoki tayyor teхnologiyani kiritgan tashkilot (yoki iхtisoslashtirilgan affillangan tashkilot) boʻlgan tijorat tashkilotlarini tashkil etish;
- intellektual mulk ob’yektlariga boʻlgan mulkiy huquqlarni uchinchi shaхslarga oʻtkazish va mazkur ob’yektlardan foydalanish huquqini royalti toʻlovlariga asoslangan litsenziya shartnomalarini tuzish orqali, shu jumladan ularni keyinchalik ushbu huquqlar oluvchisi tomonidan tijoratlashtirish sharti bilan berish va boshqa usullar orqali amalga oshiriladi.
Ilm-fan va ilmiy faoliyat sohasini moliyalashtirish bazaviy moliyalashtirish, ilmiy loyihalarni moliyalashtirish, stajyor-tadqiqotchilik, tayanch doktorantura va doktorantura doirasidagi ilmiy izlanishlarni moliyalashtirish, noyob ilmiy ob’yektlarni saqlashni moliyalashtirish, ilmiy asbob-uskunalardan jamoaviy foydalanish markazlarini moliyalashtirishni oʻz ichiga oladi.
Yuridik va jismoniy shaхslar tashabbusi bilan ilmiy faoliyatni qoʻllab-quvvatlash jamgʻarmalari tuzilishi mumkin. Ularning ta’sis hujjatlarida mablagʻlarni shakllantirish, yoʻnaltirish, taqsimlash, ilmiy izlanishlarning (mavzularning) loyihalari va natijalarini baholash, hisobot berish tartibi aniq koʻrsatilgan boʻlishi lozim. Bunday jamgʻarmalar oʻz faoliyati haqida yillik hisobotni e’lon qilib borishi shart.
Qonun “Xalq soʻzi” gazetasida e’lon qilingan va 30.10.2019 yildan kuchga kirdi.
Oleg Zamanov.
